Kulturkampf… Kavram Almanca, “kültür mücadelesi”/”kültür savaşı” anlamına geliyor.
Siyaset literatüründe genellikle Almanca kullanılıyor. Örneğin… Fransızca, “le Kulturkampf”…
İspanyolca, “el Kulturkampf”…
İtalyanca, “il Kulturkamp”…
Peki, bu kavram nasıl doğdu? Avrupa'da esmeye başlayan aydınlanma rüzgarı, dinin toplumdaki rolü ve toplum-kilise arasındaki ilişkiyi tartışmaya başladı. Kral ile birlikte ülkenin sahibi olan kiliseninkamusal alanının dışına çıkması istendi. “Din ile devlet işleri birbirinden ayrılsın” deniyordu. Laiklik gündemdeydi… Katolik kilisesi direndi. Ve…
Yeni kurulmaya başlayan -Almanya-İtalya gibi- modern ulus devletler ile kilise arasında kültürel güç savaşı başladı. – Bir yanda, elinde büyük sermaye bulunduran, (evlilik, aile, eğitim gibi alanlarda) günlük yaşama nüfuz eden, devlet içinde kurumsallaşmış dogmatik/katı dinsel otoritevardı. – Diğer yanda, insan aklının ve iradesinin özgürlüğünü savunan modernist, laisist, ulusalcı, liberal, sosyalist aydınlanmacılarvardı. Bu “kültür savaşı” en sert Almanya'da yaşandı.
Papa Pius IX liderliğindeki Katolik kilisesi, Bismarck önderliğindeki Prusya'nın Almanya'yı birleştirerek modernist-laik ulus devletkurmasına karşı çıktı. Başaramadı. Bismarck, -mali kısıtlama, medeni nikah, ruhban eğitiminin denetimi vs.- konularda 22 kanun çıkararak Katolik kilisesinin gücünü doğradı. Vatikan'la ilişkiyi bile kesti! Cizvitleri yasaklattı. 1.800 papazı hapsetti ya da sürgüne gönderdi. Bunlar yüzünden suikaste bile uğradı. Uzatmayayım. Tarih: 17 Ocak 1873.
Kulturkampf kavramı…
Bismarck'ın 1871-1878 yılları arasındaKatolik kilisesi ve onun gölgesindeki Merkez Parti'yle yaptığı “kültür mücadelesinden” doğdu! Gelelim meselenin Türkiye boyutuna…
Almanya'daki kulturkampf sadece yedi yılsürdü! Daha sonra Bismarck, -gelişen sosyalist dalgadan çekinip- kilise ile anlaştı. “Azaltma Yasası” ile bazı kanunları yumuşattı… Türkiye tarihinde ise kulturkampf -Tanıl Bora'nın “Zamanın Kelimeleri” kitabında belirttiği gibi- bitmeyen bir cenk'tir! Modern Türkiye tarihini Tanzimat ile başlatırsak kabaca şöyle bir değerlendirme yapabiliriz: – Tanzimat'a karşı II. Abdülhamit…
– II. Abdülhamit'e karşı İttihatçılar…
– İttihatçılara karşı Hürriyet-İtilafçılar…
– Hürriyet-İtilafçılara karşı Kemalistler…
– Kemalistlere karşı Gardrop Atatürkçüler…
– Gardrop Atatürkçülere karşı Refah Partisi…
– Refah Partisi'ne karşı 28 Şubat…
– 28 Şubat'a karşı AKP…
Tablo böyle ne kadar daha sürüp gidecek? 200 yıldır süren kulturkampf/”kültür savaşımız” ne zaman-nasıl son bulacak?
Bir gün AKP iktidarı yıkılacak. Sonra… Sonra yeni bir “kültür savaşına” mı başlayacağız?
Ne zaman son bulacak bu kültürel cenk? Kültürel meselelerimizi “intikam alma” boyutundan ne zaman çıkaracağız?
200 yıldır siyasi mücadeleyi sadece “kültür eksenli” yapmak aslında büyük hata değil mi?
Ne zaman kavuşacağız toplumsal barışa? Salt kendi politik görüşümüz iktidar olduğunda mı? Tek boyutlu kültürel hegemonya anlayışınınülke olarak bizi büyük ayrışma noktasına getirdiği/ kamplara böldüğü görülmüyor mu? İki örnek vereceğim…
Hepimiz biliyoruz ki, hukuki anlamda böyle dava olmaz.
Hepimiz biliyoruz ki, davanın ana konusu, “kültür savaşı”/kulturkampf'tır!
28 Şubat'ın yaptığı hatayı bu kez AKP yapıyor; “intikam” açıklamalarında bulunuyor! Maalesef 200 yıldır gördüğümüzün benzeridir bu dava; tıpkı -II. Abdülhamit'in Yıldız Sarayı'ndaki mahkemede Mithat Paşa'yı yargılatması gibi- bu dava da “güç savaşı” haline dönüştürüldü… Peki ya sonra? AKP iktidardan düştüğü anda -kulturkampf nedeniyle- yeni davaların açılacağını söyleyen bugün büyük kitle yok mu Türkiye'de? Benzer tarihsel kültür çatışmalarını daha kaç kez yaşacağız peki?
28 Şubat askerleri, Erbakan iktidarının ekonomik-politiğine değil, salt kültürel yönüne bakarak büyük hata yaptı. Ve fakat… Benzer hatayı AKP de yaptı; FETÖ'nün Türk Ordusu içinde yuvalanmasına gözünü kapadı, darbeye maruz bıraktı ülkeyi!
Vereceğim ikinci kültürel çatışma örneği daha sancılı… Bir çevrenin sırf kendi kültürlerinden olmadıkları için, uçak kazasında ölen gencecik kızlara ağır sözcüklerle saldırdığını bilmeyen kalmadı sanırım… Kulturkampf sadece siyasi çatışmanın konusu değil; toplumsal yaşamda da büyük yaralanmalara sebep oluyor. Şanlıurfa/Suruç, Ankara Gar ya da İstanbul Reina'da IŞİD tarafından öldürülen insanlara en ağır küfürlerle saldıranları unuttunuz mu? Tüm bu nefret dolu dile-tavra yol açan da kulturkampf değil mi? Peki, tekrarlıyorum: Ne zaman son bulacak bu topraklardaki 200 yıllık kültürel çatışma? Kültürü, çatışma konusu olmaktan kim- nasıl çıkaracak? Bu konu üzerinde çok durmak-tartışmak gerekmiyor mu?
Yoksa… Birbirimize laf sokmaya devam mı etmeliyiz?
Hani… Mevzubahis olan Vatan'dı…