Düzmece sözler

19 Ekim 2018 Cuma 03:30

O söz Nazım Hikmet'in değil…
O söz Can Yücel'in değil…
O söz Orhan Veli'nin değil…
Örnekleri çoğaltabiliriz.
Son günlerde sosyal medyada “o söz kimin” tartışması var: Örneğin…
“O söz Nilgün Bodur'a değil Anne Frank'a ait…”
Yazarı “çalıntı” yapmakla itham edenler sosyal medyada neler yazmıyor:
“Uğur Mumcu'nun dediği gibi, bilgi sahibi olunmadan fikir sahibi olunursa…”
İyi de o söz Konfüçyüs'e ait!
Köşe yazarı hayatın ilginç gelişmelerini sıralayıp ekliyor:
“Çinlerin dediği gibi, ilginç zamanlarda yaşayasınız…”
Bu söz ABD'de pek meşhur; Robert F. Kennedy'den Hillary Clinton'a kadar kullanmayan kalmadı!
“Wikipedia Volunteer”/Vikipedi gönüllüleri bu tür sözlerin kaynağını araştırdı. Onlara göre bu uydurma “Çin laneti” sözü 1950'de ortaya çıktı.
Johns Hopkins Üniversitesi bilgisayar bilimcisi Gregory F. Sullivan, 2007'de bu “Çin atasözünün” peşine düştü. Söz uydurmaydı ve üstelik alıntı 1930 ve 1944'de kullanılmıştı. Makale yazdı: “Ünlü ‘Eski Çin Laneti' Gerçekten 1950 Yılında Uydurulan Bir Söz mü?”
Sonra…
“Garson O'Toole” takma adıyla özlü sözlerin kaynağını araştırıp “Quote Investigator” (Söz Dedektifi) isimli site kurdu! “Hemingway Didn't Say That” (O Laf Hemingway'in Değil) isimli kitap yazdı:
Yaptığı kimi düzeltmeler şöyle:

HANGİ SÖZ KİMİN

– “İyi sanatçılar kopyalar, büyük sanatçılar çalar.”
Steve Jobs'un bile Picasso'ya ait olduğunu söylediği lafın aslı Stravinsky'e ait.
– “Her büyük servetin arkasında bir suç vardır.”
Mario Puzo'nun “Baba” romanında Balzac'a ait olduğu söz, aslında yıllar içinde basitleştirilerek anlamından uzaklaştırıldı.
– “Hayat, sen başka planlar yaparken başına gelenlerdir.”
Sözü John Lennon oğlu Sean için yaptığı şarkıda kullandı. Ama sözün gerçek sahibi Allen Saunders.
“Eğer daha fazla vaktim olsaydı, daha kısa mektup yazardım.”
Sözün; John Locke, Benjamin Franklin, W. Wilson'a ait olduğu sanılıyor. Oysa Pascal'ın 1657'de yazdığı mektupta var bu söz!
– “Hayatta kalma mücadelesinde, rakipler arasında en uygun olan galip gelir.”
Söz Charles Darwin'e ait değildi.
– “Dünyayı atalarımızdan miras almadık, çocuklarımızdan ödünç aldık.”
ABD Çevresel Eşitlik Kurultayı 1991 raporuna göre bu sözü Kızılderili Şefi Seattle söyledi. Özdeyiş yıllar içinde değişiklik gösterse de bu sözü, ünlü çevre aktivisti Wendell Berry 1971'de etti.
– “Birilerini seviyorsan serbest bırak; geri dönerse senindir.”
Söz, Martı yazarı Richard Bach'a atfedildi. Oysa bu eserden önce çok kişi tarafından edilen sözün kaynağı meçhuldü.
– “Bir adama bir balık verirsen onu bir gün doyurursun. Balık tutmayı öğretirsen bir ömür boyu doyurursun.”
Sözü kimine göre İtalyan atasözü, kimine göre Hint atasözü.
Çin atasözü, Kızılderili atasözü diyen de var.
Kimi ise, Musa Ibn Meymun ya da Laozi'ye ait olduğunu belirtiyor. Ben Mao'ya ait sanıyordum. Tam olarak bilinmiyor. İngiliz yazar Anne Isabella Thackeray Ritchie'nin 1885'de yazdığı “Bayan Dymond” romanında ilk kez kullanıldığı kesin.
Alıntıları, yaşadığımız krize ait bir sözle bitirelim:
– “Bütçenin dengelenmesi, Hazine'nin doldurulması gerekir.”
Söz elbette Cicero'ya aitti; ama gerçek hayattaki Cicero'ya değil, Taylor Caldwell'in yazdığı “A Pillar of Iron” romanındaki kurgu karakter Cicero'ya!

OBUR BİLGİ KAYNAĞI

Onur Caymaz, bu konu­da Aydınlık'ta güzel bir yazı kaleme aldı:
– “Aç Hz. Google'ı, ‘Cemal Süreya sözleri' yaz, sürüyle rezillik gösteriyor, inanamaz­sın. Güya şair ‘gördüğün yer­de sarıl bana' demiş! ‘Anamın bıraktığı yerden sarıl bana' demişti Altıok Metin, o öyle denir.
– “Güya demiş ki Süreya ‘birer birer, seve seve çık­tığım aşk basamaklarını; onar onar, söve söve iniyo­rum.' ‘Hazların lal oyuk­ları' diye şiir yazmış adamın böyle ergen cümleler kura­cağına inanmak korkunç! Fakat inanan var.
– “Hz. Google'a ‘İlhan Berk sözleri' yaz; ‘cum­huriyetin ilk günleri gibiydi yüzün' demiş şaire yakıştırı­lan paçavra gelsin: ‘Kimseyi kırmayayım diyorum, bir de bakıyorum kendim param­parçayım.' Daha kötüsü, Berk güya demiş ki ‘hesabını veremeyeceğin işlere kal­kışma, çünkü öteki tarafta bulaşık yıkatmıyorlar.'
– “Attilâ İlhan sözleri soruyorsun Google'a, titre­me geliyor sonuçta: ‘Bek­leme yapmayın, aşkını alan acıya ilerlesin' diye bir pislik yığını. Şairi blog yazarı sanan salaklık! Neden bunca düştük? Çünkü bozul­muş dönemler, estetik yerine bozukluk üretir…”
Çağımız hız çağı…
Obur bilginin tek kay­nağı teknoloji…
İnsan robotlaştırılıyor; akıl donanımından uzak­laştırılıyor; ve sonuçta verileni sorgusuz alıp kullanması isteniyor.
Yeni cehaletle karşı karşıyayız.

yuzdeyuzhaber





Son Güncelleme: 19.10.2018 03:48
Yorumlar

Dikkat!

Yorum yapabilmek için üye girşi yapmanız gerekmektedir. Üye değilseniz hemen üye olun.

Üye Girişi Üye Ol